Προμηθέας

Προμηθέας
Πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας, που καθιερώθηκε και στη θρησκευτική λατρεία. Η αθηναϊκή εορτή, τα Προμήθεια, θύμιζαν στους ανθρώπους την αρπαγή της φωτιάς από τον Π., ναός του οποίου υπήρχε κοντά στην Ακαδήμεια και τάφος του στον Οπούντα και στο Άργος. Τον μύθο του Π. αναφέρουν ο Ησίοδος (που ίσως να είναι και ο δημιουργός του), ο Αισχύλος και ο Πλάτωνας. Στον Ησίοδο (Θεογονία) ο Π. παρουσιάζεται ως Τιτάνας, γιος του Ιαπετού και της Ωκεανίδας Κλυμένης, και, σε αντίθεση με τον Δία, προσπαθεί πάντα να βοηθήσει τους ανθρώπους. Χαρακτηριστικά είναι τα δύο επεισόδια του προμηθεϊκού μύθου. Στο πρώτο, ο Π. θυσιάζει ένα βόδι και στη μοιρασιά εξαπατά τον Δία· από το ένα μέρος βάζει τα κρέατα σκεπασμένα με το δέρμα του θύματος, και από το άλλο τα κόκκαλα, σκεπασμένα με λίπος. Ο Δίας έπεσε στην παγίδα και διάλεξε το δεύτερο μερίδιο. Στο δεύτερο επεισόδιο, ο Π. έκλεψε από τον Δία τη φωτιά και την έδωσε στους ανθρώπους. Αυτό όμως έφερε πολλά βάσανα στο ανθρώπινο γένος· ο ίδιος ο Π. τιμωρήθηκε για την πράξη του αυτή από τον Δία· παραδόθηκε στον Ήφαιστο και στους δούλους του, το Κράτος και τη Βία, που τον έδεσαν σε ένα βράχο του Καυκάσου και κάθε μέρα ένας αετός του έτρωγε το συκώτι, που τη νύχτα ξαναγινόταν. Αργότερα τον απελευθέρωσε ο Ηρακλής, που ήρθε στον Καύκασο, σκότωσε τον αετό και έλυσε τα δεσμά του Π. Τιμωρήθηκαν και οι άνθρωποι που δέχτηκαν τη φωτιά· ο Δίας τους έστειλε την Πανδώρα, που την παντρεύτηκε ο Επιμηθέας και που από το κουτί της ξεχύθηκαν, αντί για δώρα, όλα τα βάσανα των ανθρώπων. Ο Αισχύλος αφιέρωσε στον Π. ολόκληρη τριλογία, από την οποία διασώθηκε μόνο ο Προμηθέας Δεσμώτης. Ο Πλάτωνας στον Πρωταγόρα δίνει μία σχεδόν άγνωστη παραλλαγή του μύθου, παρουσιάζοντας τον Π. ως δημιουργό των ανθρώπων. Σε αυτόν και στον Επιμηθέα αναθέτει ο Δίας να μοιράσουν στις ζωντανές υπάρξεις τις διάφορες ιδιότητες και, επειδή ο Επιμηθέας κάνει λάθος και ευνοεί τα ζώα, ο Π. επανορθώνει, χαρίζοντας στους ανθρώπους τη φωτιά και τη φρόνηση. Σε όλη τη λογοτεχνική ανάπτυξη του μύθου φαίνεται καθαρά η τάση να εμπλουτιστεί με φιλοσοφικές ιδέες, για να παρουσιαστεί ο Π. ως ενσάρκωση της πρωτοβουλίας του ανθρώπου και της τάσης του να αψηφά τις θεϊκές δυνάμεις. Στις σύγχρονες λογοτεχνίες ο προμηθεϊκός μύθος δόθηκε με ποικίλους τρόπους. Από αυτόν εμπνεύστηκαν ο Γκέτε τον Προμηθέα του, ο Σέλεϊ το λυρικό δράμα Λυόμενος Προμηθέας (1820), ο Αντρέ Ζιντ το πεζογράφημά του Ο κακοαλυσωμένος Προμηθέας (1899) κ.ά. Τον προμηθεϊκό μύθο έχουν επίσης ως θέμα διάφορες μουσικές συνθέσεις, όπως ένα μπαλέτο του Μπετόβεν (1801), ένα συμφωνικό ποίημα του Φραντς Λιστ (1850-55) και η λυρική τραγωδία Προμηθέας (1900) του Γκ. Φορέ. Στην αρχαία τέχνη παρουσιάζεται από τον 7o αι. π.Χ. η σκηνή της τιμωρίας με τον Π. δεμένο αρχικά σε μία κολόνα και αργότερα σε ένα βράχο. Η κλοπή της φωτιάς, αντίθετα, εμφανίζεται από το δεύτερο μισό του 5ου αι. π.Χ. Η σκηνή της δημιουργίας των ανθρώπων απεικονίζεται συχνά σε ρωμαϊκές σαρκοφάγους με αλληγορική σημασία. Η σκηνή της τιμωρίας του Προμηθέα παρουσιάζεται στην αρχαία τέχνη από τον 7o π.Χ. αι. Οι πρώτες παραστάσεις τον δείχνουν δεμένο σε μια κολόνα· οι μεταγενέστερες σε βράχο. Εδώ, η παράσταση της τιμωρίας, με τον Άτλαντα, σε λακωνικό αγγείο του 7ου π.Χ. αι. (Ετρουσκικό Μουσείο, Βατικανό). «Ο μύθος του Προμηθέα», πίνακας του Ιταλού ζωγράφου Πιέρο ντι Κόζιμο. Αριστερά εικονίζεται ο Προμηθέας να πλάθει με χώμα τον πρώτο άνθρωπο και δεξιά να παραδίδει στους ανθρώπους τη φλόγα της φωτιάς που έκλεψε από τους θεούς. (Παλιά Πινακοθήκη, Μονακό).
* * *
ο / Προμηθεύς, -έως, ΝΜΑ, και δωρ. τ. Προμαθεύς, και ιων. τ. γεν. -έος, Α·1. μυθ. ένας από τους Τιτάνες, ο οποίος κατά τον μύθο έκλεψε από τον Δία τη φωτιά για να τή χαρίσει στους ανθρώπους και γι' αυτό του το παράπτωμα ο Ζευς τόν τιμώρησε δένοντάς τον στον Καύκασο και στέλνοντας έναν αετό για να τού τρώει το συκώτι, μαρτύριο από το οποίο τόν απάλλαξε ο Ηρακλής
2. (ως προσηγ. όν.) προμηθέας, και προμηθεύς
αυτός που μπορεί να προβλέπει, να προνοεί
3. φρ. «Προμηθεύς δεσμώτης» — τίτλος τραγωδίας τού Αισχύλου που αποτελούσε μέλος τριλογίας, στην οποία ανήκουν επίσης οι Προμηθεύς λυόμενος και Προμηθεύς πυρφόρος, οι οποίες δεν έχουν διασωθεί
αρχ.
1. προσωνυμία τού χθόνιου Διός, δηλαδή τού Άδη
2. (ως προσηγ. όν.) (στον εν.) α) (στη γλώσσα τών Πυθαγορείων) i) ονομασία τής μονάδας
ii) ονομασία τού αριθμού εννέα
β) στον πληθ. oἱ προμηθεῑς
τεχνίτες που επεξεργάζονται τον πηλό.
[ΕΤΥΜΟΛ. < προμηθής + επίθημα -εύς (πρβλ. Επιμηθ-εύς)].

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Нужна курсовая?

Look at other dictionaries:

  • Προμηθέας — Προμηθέᾱς , Προμηθεύς Prometheus masc acc pl …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • προμηθέας — προμηθέᾱς , προμηθεύς Prometheus masc acc pl προμηθής forethinking masc/fem acc pl (epic ionic) …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • Ελλαδα - Μυθολογία — ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ Το μυθολογικό υλικό είναι αποτέλεσμα της προσπάθειας των αρχαίων κοινωνιών να ερμηνεύσουν τον κόσμο, τη ζωή και τις σχέσεις των ανθρώπων. Οι ελληνικοί μύθοι αποτελούν μια κοινωνική, συλλογική προσπάθεια κατανόησης και… …   Dictionary of Greek

  • Αισχύλος — I (Ελευσίνα 525 – Γέλα Σικελίας 456 π.Χ.). Τραγικός ποιητής. Για τη ζωή του δεν υπάρχουν πολλές ασφαλείς πληροφορίες. Οι σύγχρονοι του Α. και του Πινδάρου ενδιαφέρονταν πολύ περισσότερο για τα έργα παρά για τους συγγραφείς. Και αργότερα, όμως, οι …   Dictionary of Greek

  • Prométhée à la deuxième personne — Données clés Titre original Προμηθέας σε Δεύτερο Πρόσωπο (Promithéas se Deftero Prossopo) Réalisation Costas Ferris Scénario Costas Ferris Kostas Vrettakos d après Eschyle …   Wikipédia en Français

  • Prometheus (moon) — Infobox Planet name = Prometheus caption = Prometheus, as imaged by Voyager 2 on August 25, 1981 bgcolour = #a0ffa0 discovery = yes discoverer = Collins, Voyager 1 discovered = October, 1980 orbit ref = cite journal | author= Spitale, J. N.; et… …   Wikipedia

  • μαικήνας — (Gaius Maecenas, 69; – 8 π.Χ.). Ρωμαίος συγγραφέας και πολιτικός. Από οικογένεια ευγενών ετρουσκικής καταγωγής, υπήρξε φίλος και σύμβουλος του Οκταβιανού από νεαρή ηλικία. Πολέμησε μαζί του στους Φιλίππους, και, αν και δεν είχε επίσημο αξίωμα,… …   Dictionary of Greek

  • νάρθηκας — Η μεγάλη στοά στη δυτική πλευρά του χριστιανικού ναού, που εκτείνεται σε ολόκληρο το πλάτος του. Στον ανατολικό τοίχο του ν. υπάρχουν οι τρεις μεγάλες βασιλικές πύλες του ναού, ενώ η δυτική πλευρά του παραμένει συνήθως ανοιχτή. Σε μερικές… …   Dictionary of Greek

  • πανδώρα — I Δίτομο μουσικό βιβλίο, που περιέχει τραγούδια τονισμένα με βυζαντινή παρασημαντική. Στον πρώτο τόμο περιέχονται βυζαντινά δημοτικά τραγούδια και στον δεύτερο αραβοπερσικά. Τα τραγούδια αυτά μεταφέρθηκαν από την αρχαία παρασημαντική στη νεότερη… …   Dictionary of Greek

  • προμήθειο — Χημικό στοιχείο με σύμβολο Pm· ανήκει στην οικογένεια των λανθανιδών, έχει ατομικό αριθμό 61 και είναι γνωστά μερικά ισότοπά του, όλα ραδιενεργά, από τα οποία κοινότερο είναι το Pm147 (με περίοδο υποδιπλασιασμού 2,6 έτη). Το π. ακόμα δεν… …   Dictionary of Greek

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”